Bệnh Vi Bào Tử Trùng EHP – Mối Nguy Hại Tiềm Ẩn Trong Ao Nuôi Tôm Thẻ Chân Trắng

1. EHP là gì và vì sao nguy hiểm

EHP (Enterocytozoon hepatopenaei) là loại vi bào tử trùng ký sinh chủ yếu ở gan – tụy tôm, gây ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa và hấp thu chất dinh dưỡng. Mặc dù EHP không thường gây chết hàng loạt, nhưng ẩn mình âm thầm, làm tôm chậm lớn, tăng hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR), và cuối cùng là gây thiệt hại lớn về năng suất, lợi nhuận cho người nuôi. Theo kết quả khảo sát tại vùng nuôi Bắc Việt Nam, tỷ lệ nhiễm EHP ở ao nuôi có thể lên tới 38,8% trong tổng số hộ nuôi (Nam Định & Quảng Ninh) qua xét nghiệm PCR. Ở vùng nuôi tôm ĐBSCL kết quả báo cáo từ khảo sát nghiên cứu của Khoa Thủy sản và Khoa Nông Nghiệp, Trường Đại học Cần Thơ cho thấy tỷ lệ nhiễm EHP trong các ao nuôi tôm ở ĐBSCL dao động khá lớn, tùy theo địa phương, giai đoạn nuôi và phương pháp xét nghiệm:

• Khảo sát tại tỉnh Kiên Giang: tỷ lệ nhiễm EHP dao động từ 18% đến 65% qua 4 đợt thu mẫu bằng PCR.
• Ở Sóc Trăng, Bạc Liêu và Cà Mau: tỷ lệ nhiễm EHP trong ao nuôi lần lượt khoảng 48,4%, 34,1% và 40,4% theo xét nghiệm PCR.

Vấn đề lớn hơn là EHP rất dễ lan truyền ngang và dọc trong hệ thống nuôi:

• Nhiễm ngang qua nước, phân, thức ăn hoặc các loài trung gian như giun nhiều tơ, cua, động vật đáy.
• Nhiễm dọc từ bố mẹ sang ấu trùng qua trứng hoặc tinh trùng nhiễm mầm bệnh, truyền sang ấu trùng.

Ngoài ra, EHP có thể kết hợp với các vi khuẩn cơ hội (như Vibrio) để hình thành màng biofilm bảo vệ vi bào tử, làm việc loại bỏ mầm bệnh trở nên rất khó khăn.

2. Dấu hiệu nhận biết EHP sớm và cách chẩn đoán

Dấu hiệu lâm sàng

• Tôm chậm lớn, kích thước không đồng đều.
• Phân trắng, đường ruột rỗng, cơ đuôi mờ và đục.
• Gan tụy teo nhỏ, nhạt màu.
• Trong nghiên cứu thu hoạch từ 215 mẫu nhiễm EHP, khoảng 81,8% cho thấy trạng thái chậm lớn và đa số có biểu hiện “hạt gạo” ở đốt đuôi tôm.

Phương pháp chẩn đoán

• PCR / qPCR / LAMP / RT-RPA: là phương pháp sinh học phân tử giúp phát hiện EHP ngay khi số lượng bào tử rất thấp.
• Xét nghiệm mô học bằng nhuộm Giemsa: xác định bào tử trong gan tụy tế bào.
• Kính hiển vi quang học (mức phóng đại ~100×) để quan sát mô gan tụy bị ảnh hưởng.

Do EHP không gây triệu chứng rõ ngay từ đầu, việc xét nghiệm định kỳ là rất cần thiết để phát hiện mầm bệnh sớm.

3. Vì sao EHP dễ bùng phát và khó kiểm soát

• Bào tử EHP rất bền vững trong môi trường, chịu được điều kiện khắc nghiệt, tồn tại trong nền đáy ao, bùn, trầm tích.
• Khi mật độ tôm cao hoặc ô nhiễm ao tăng, vi bào tử dễ nhân bản nhanh, vượt khả năng phòng vệ của tôm.
• Việc xử lý ao chỉ “diệt bề mặt” không thể loại bỏ mầm bệnh sâu trong đất đáy hoặc trong vật liệu ao.
• Sự hợp tác với vi khuẩn cơ hội (Vibrio) và tạo biofilm làm mầm bệnh được bảo vệ khỏi các biện pháp xử lý thông thường.
  

Chính vì vậy, nếu không chủ động phòng bệnh ngay từ đầu vụ và không áp dụng biện pháp khoa học đồng bộ, EHP rất dễ bùng phát và tái nhiễm trong vụ nuôi.

4. Biện pháp phòng ngừa & kiểm soát EHP hiệu quả

Trong giai đoạn giống & ương:

• Chọn tôm giống sạch bệnh, đã kiểm tra PCR.
• Áp dụng an toàn sinh học chặt chẽ: khử trùng dụng cụ, khu vực nuôi, ao lắng.
• Kiểm soát mật độ nuôi và tránh stress môi trường cao.

Trong giai đoạn nuôi thương phẩm:

• Cải tạo ao triệt để: phơi đáy, xử lý vôi (CaO), chlorine, BKC hoặc các chất khử khuẩn phù hợp.
• Quản lý thức ăn hợp lý, tránh dư thừa, giảm phân thải.
• Kiểm tra định kỳ PCR / LAMP để phát hiện sớm EHP.
• Kích thích hệ miễn dịch bằng các sản phẩm sinh học hoặc các hợp chất chức năng.
• Duy trì chất lượng nước: oxy, pH, kiềm, kiểm soát độ mặn ổn định.

Lưu ý: Hiện tại chưa có phương pháp điều trị EHP hoàn toàn triệt để. Do đó, cách tốt nhất bà con cần có giải pháp phòng ngừa ngay từ đầu vụ.

5. Giải pháp sinh học hỗ trợ – Aqua 7 Force® (7 Lực)

Để hỗ trợ người nuôi kiểm soát EHP theo hướng tự nhiên và bền vững, Aqua 7 Force® (7 Lực) – sản phẩm nhập khẩu từ Farmavet (Thổ Nhĩ Kỳ), áp dụng nhiều công nghệ hiện đại, được phát triển để:

• Ứng dụng công nghệ Anti-Quorum Sensing giúp phá vỡ giao tiếp vi khuẩn và ngăn tạo biofilm.
• Sử dụng Fluidization và Nano để ổn định hoạt chất, giúp hấp thu tốt hơn.
• Kết hợp 7 thành phần sinh học như Caprylic acid, Cristobalite, Humic acid, tinh dầu tỏi, kinh giới cay, cỏ xạ hương, hương thảo để tăng miễn dịch, bảo vệ gan – ruột và ngăn chặn mầm bệnh từ gốc.

Với sự kết hợp độc đáo giữa các thành phần tự nhiên và công nghệ hiện đại, Aqua 7 Force® là một lựa chọn an toàn giúp phòng ngừa EHP hiệu quả cho ao nuôi nhà bạn.

Mua Aqua 7 Force® như thế nào?

Aqua 7 Force® được nhập khẩu và phân phối chính thức bởi Plasma Việt Nam, đảm bảo nguồn gốc rõ ràng, chất lượng chính hãng, an tâm tuyệt đối khi sử dụng cho tôm cá.

Liên hệ đặt hàng và tư vấn kỹ thuật thông qua một trong các cách thức sau:

• Hotline: 0949 002 700
• Fanpage: Plasma Thủy sản
• Website:plasmachem.vn

Kết luận

Bệnh vi bào tử trùng EHP là một mối nguy hiểm tiềm ẩn trong nuôi tôm thẻ chân trắng, do khả năng lây lan nhanh chóng, và hợp tác cùng vi khuẩn khác khiến nó khó kiểm soát hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu người nuôi áp dụng phòng bệnh sớm, quản lý toàn diện môi trường & ứng dụng hỗ trợ sinh học như Aqua 7 Force®, thì việc kiểm soát được mầm bệnh, giảm rủi ro và nâng cao hiệu quả vụ nuôi là hoàn toàn có thể.

Tài liệu tham khảo:

1. Trịnh Đình Hoài, Nguyễn Văn Tư và cs. (2023). Nghiên cứu bệnh vi bào tử trùng Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) trên tôm thẻ chân trắng nuôi tại Quảng Ninh và Nam Định. Tạp chí Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, Tập 21(2): 115–124.
2. Tạp chí Thủy sản Việt Nam (2023). EHP – Mối nguy tiềm ẩn trong nuôi tôm công nghiệp. Truy cập tại: thuysanvietnam.com.vn
3. Tepbac (2024). EHP trên tôm: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách phòng ngừa. Truy cập tại: tepbac.com
4. Người Nuôi Tôm (2024). Hiểu đúng về EHP để chủ động phòng ngừa hiệu quả.
5. Sở Khoa học Công Nghệ Cần Thơ (2024, 2025): Khảo sát sự hiện diện của vi bào tử trùng Enterocytozoon Heparopenaei (EHP) trên tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus Vannamei) nuôi ở tỉnh Kiên Giang.  Truy cập tại: https://sokhcn.cantho.gov.vn/.